Każdy dom musi mieć rozwiązany problem odprowadzenia ścieków. Nie mamy problemu, jeśli możemy podłączyć się kanalizacji miejskiej lub gminnej. Jeśli jednak nasz dom stanie na peryferiach lub w odosobnieniu rozwiązaniem dla nas będzie przydomowa oczyszczalnia ścieków.

Budujemy energooszczędnie nie tylko z troski o nasz domowy budżet, który jest co miesiąc wystawiany na próbę z powodu wysokich rachunków za ogrzewanie. Stawiamy na domy energooszczędne i pasywne także z troski o środowisko naturalne. Warto więc ten problem potraktować całościowo i ekologicznie podejść także do naszych ścieków, które przecież w znacznym stopniu szkodzą przyrodzie. Zrównoważone podejście zapewni nam przydomowa oczyszczalnia ścieków.

Gdy brakuje kanalizacji

Jeżeli nie możemy odprowadzać naszych ścieków do zborowej kanalizacji, mamy do wyboru dwa rozwiązania - możemy gromadzić ścieki w szambach lub oczyszczać je we własnym zakresie. Szamba mają określoną pojemność, więc ich użytkowanie wiąże się z dużymi kosztami wielokrotnego wywożenia nieczystości. Budowa przydomowej oczyszczalni ścieków, pociąga za sobą również znaczne koszty, lecz jej eksploatacja jest o wiele tańsza.

Na rynku mamy kilka rodzajów przydomowych oczyszczalni ścieków. Główne to:

• z drenażem rozsączającym,

• z filtrem piaskowym,

• z filtrem gruntowo – roślinnym,

• ze złożem biologicznym,

• z komorą osadu czynnego.

Zgodnie z Prawem Budowlanym budowa przydomowej oczyszczalni ścieków o wydajności poniżej 7,5 m³ na dobę wymaga jedynie zgłoszenia zamiaru jej wykonania przed rozpoczęciem prac budowlanych w starostwie powiatowym (albo urzędzie gminy lub miasta). Jeżeli urząd nie zgłosi sprzeciwu w ciągu 30 dni od daty doręczenia zgłoszenia, można rozpocząć budowę.

Oczyszczalnia – jak to działa

Oczyszczanie ścieków w każdej z oczyszczalni ma dwa etapy: beztlenowy i z udziałem tlenu.

Najpierw ścieki są wstępnie podczyszczane, czyli następuje mechaniczne oddzielenie zanieczyszczeń. Potem osad poddany jest fermentacji, w której dominują bakterie oraz inne mikroorganizmy beztlenowe. Procesy te zachodzą w pierwszym zbiorniku każdej oczyszczalni tj. osadniku gnilnym. Podczyszczone i odpływające do dalszych elementów instalacji ścieki nazywane są szarą wodą.

Jeżeli ścieki zawierają duże ilości tłuszczów, wymagają ich oddzielenia z uwagi na zabezpieczenie

kolejnych elementów instalacji. To w istotny sposób poprawia skuteczność i wydajność całego układu i szczególnie ważne, gdy osadnik jest oddalony kilka metrów od budynku. Istnieje wówczas niebezpieczeństwo wychładzania ścieków i osadzania się tłuszczu wewnątrz rur kanalizacyjnych, co prowadzi do zmniejszenia wydajności oczyszczalni. Oddzielanie tłuszczu następuje w tzw. separatorach.

W drugim etapie oczyszczania ścieków decydującą rolę odgrywają mikroorganizmy tlenowe, dzięki którym zachodzą kolejne procesy biochemiczne.

Procesy te mogą być dodatkowo intensyfikowane poprzez zastosowanie urządzeń napowietrzających (wymagają użycia energii elektrycznej).

Etap ten może przebiegać w kompaktowych urządzeniach, np.: z wykorzystaniem złoża biologicznego lub w formie drenażu.

Kiedy zastosujemy drenaż

Wybierając oczyszczalnię, nie możemy kierować się wyłącznie jej ceną czy też wygodą obsługi. Wpływ na nasz wybór będą miały przede wszystkim uwarunkowania techniczne, gruntowo-wodne oraz prawne.

Najmniej kosztowne rozwiązanie, więc najchętniej wybierane przez inwestorów to oczyszczalnie z drenażem rozsączającym. Taka oczyszczalnia wymaga jednak sporo miejsca na działce, bo drenaż dla czteroosobowej rodziny zajmuje około 50 m². Warunkiem zastosowania takiej oczyszczalni jest także odpowiednia przepuszczalność gruntu - ścieki nie mogą przepływać przez drenaż ani zbyt szybko, ani też zbyt wolno, bo nie zostaną wystarczająco oczyszczone. Gdy przepuszczalność jest słaba (gliny, iły), oczyszczone ścieki są zatrzymywane, kiedy zbyt dobra (skały wapienne, żwir) – przepływają za szybko, aby się należycie oczyścić. Jak sprawdzić przydatność gruntu do rozsączania? Wstępnie określimy ją za pomocą tzw. testu perkolacyjnego. Ostatecznie jednak powinien ją ocenić geotechnik.

Oczyszczalnia z drenażem rozsączającym nie wymaga właściwie żadnej obsługi w trakcie eksploatacji. Pamiętajmy jednak, że najwyższy poziom wód gruntowych nie powinien być wyżej niż 1,5 m poniżej drenażu. Z tym problemem można sobie jednak poradzić, podnosząc sztucznie poziom drenażu, czyli wykonując kopiec filtracyjny.

Filtr piaskowy i oczyszczalnia kompaktowa

Jeżeli nie da się zrobić drenażu, bo grunt ma nieodpowiednią przepuszczalność, sięgamy po inne rozwiązanie np. po filtr piaskowy. Musimy go całkowicie oddzielić od gruntu folią budowlaną i wypełnić piaskiem lub żwirem. Przepływające przez przez filtr ścieki ścieki są oczyszczane, a potem odprowadzane za pomocą specjalnej studni chłonnej do gruntu lub do odbiornika wodnego.
Filtr piaskowy może być złożem roślinnym, obsadzonym roślinami bagiennymi - trzcina, pałka wodna, wierzba krzewiasta - które wspomagają proces oczyszczania ścieków. Dodatkową zaletą takiego rozwiązania jest stworzenie ciekawego ekosystemu bagiennego.
Jeżeli nie dysponujemy odpowiednią powierzchnią działki, na której moglibyśmy przeprowadzić oczyszczanie ścieków, możemy zastosować oczyszczalnię kompaktową z osadem czynnym lub złożem biologicznym. W oczyszczalniach ze złożem biologicznym mikroorganizmy rozwijają się na specjalnym materiale, którym wypełniony jest zbiornik. W oczyszczalniach z osadem czynnym zaś pływają w ściekach. Wielką zaletą takich oczyszczalni jest bardzo wysoki stopień oczyszczenia ścieków. Niestety jest to dość drogie rozwiązanie i to zarówno podczas zakupu, jak i eksploatacji, bo oczyszczalnia kompaktowa potrzebuje prądu.

Dokąd odprowadzić ścieki
Mamy jeszcze jeden problem do rozwiązania, bo oczyszczone ścieki trzeba gdzieś odprowadzić np. do gruntu, rowu melioracyjnego lub rzeki. Jeżeli pod warstwą nieprzepuszczalną grunt jest dobrze przepuszczalny, oczyszczone ścieki można odprowadzać do wybudowanych na działce studni chłonnych z tworzywa lub betonowych kręgów i stamtąd rozsączać do głębszych, lepiej przepuszczalnych warstw gruntu. Powierzchnia wsiąkania studni wynosi 1 m² na 1 mieszkańca. Musimy także zachować odpowiednie odległości od studni chłonnej do innych obiektów na działce.

W niektórych oczyszczalniach (na przykład roślinnych) redukcja zanieczyszczeń jest tak duża, że wypływająca z nich ciecz może zasilać oczko wodne lub staw ogrodowy.

Jeżeli nie mamy żadnej z wymienionych możliwości, by odprowadzić ścieki, musimy niestety zrezygnować z oczyszczalni.

Jak dobrać wielkość oczyszczalni ścieków

Decydując się na oczyszczalnię ścieków musimy także wziąć pod uwagę liczbę mieszkańców domu. Wielkość oczyszczalni ścieków jest określona za pomocą przepustowości, czyli ilości ścieków oczyszczanych w ciągu doby lub liczby osób, które może ona obsługiwać (RLM – tak zwana równoważna liczba mieszkańców).

Przyjmuje się, że ilość ścieków odpowiada ilości zużywanej przez domowników wody. Według wytycznych do projektowania dla domów z pełnym wyposażeniem sanitarnym zapotrzebowanie na wodę wynosi 150-160 l na mieszkańca na dobę, czyli w przypadku czteroosobowej rodziny jest to 600-640 l/dobę.

Sięgnij po dofinansowanie

Można się starać o dofinansowanie na budowę przydomowych oczyszczalni ścieków. Wiele gmin, które nie mają sieci kanalizacyjnych, realizuje programy budowy przydomowych oczyszczalni ścieków.

Urzędy gmin pozyskują środki z funduszy unijnych na programy wspierające rozwiązanie problemu zagospodarowania ścieków. Uczestnicy programów muszą spełnić liczne warunki określone w regulaminach i jest to kontrolowane. Ale warto sięgnąć po te środki, bo poziom dofinansowania inwestycji waha się od 20 do nawet 80 proc. kosztów inwestycji.

Korzystne są również kredyty preferencyjne na przydomowe oczyszczalnie ścieków. Można się o nie ubiegać w Banku Ochrony Środowiska działającym wspólnie z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz producentami oczyszczalni.

Program dofinansowania przydomowych oczyszczalni działa (do 2015 roku) także z inicjatywy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W ramach programu osoby indywidualne oraz firmy mogą ubiegać się o bezzwrotną dotację lub preferencyjny kredyt, czy pożyczkę. Środkami tymi dysponują gminy i to one są odpowiedzialne za ich udzielanie.

Korzystaj z szarej wody

Znaczną część naszych ścieków stanowi szara woda. To ścieki, niezawierające fekaliów i moczu (ścieki czarne). Czyli ścieki, które powstają podczas zmywania naczyń, kąpieli czy prania.

Szacuje się, że ok. 30 proc. wody w gospodarstwach domowych jest używana do spłukiwania toalet. Na cele spożywcze przeznaczamy ok. 3 proc., do podlewania kwiatów, ogrodów, prac porządkowych zużywamy kolejnych 6 proc. Reszta ścieków to właśnie szara woda. Odpowiednio oczyszczona i zdezynfekowana może być wykorzystywana przez nas pora drugi. Jest idealna do spłukiwania toalety, nawadniania ogrodów oraz do sprzątania. Poprzez ponowne wykorzystanie szarej wody ograniczymy ilość ścieków oraz zredukujemy użycie czystej wody. To czysty zysk nie tylko dla środowiska naturalnego ale także dla naszego portfela.

Jak odzyskać szarą wodę? Systemy jej recyklingu można podzielić na wewnętrzny i zewnętrzny.
Ten pierwszy można zastosować w domach jednorodzinnych a nawet w mieszkaniach. Polega na zintegrowaniu zbiornika miski ustępowej z umywalką lub pralką automatyczną. Można także zastosować specjalny zbiornik, który zostanie zamontowany w szafce podumywalkowej. Tu woda szara będzie wstępnie oczyszczana i filtrowana, po czym automatyczne odprowadzana do spłuczki wc.

System zewnętrzny jest bardziej rozbudowany, ale z powodzeniem można go zastosować w budynku jednorodzinnym. Łączą wykorzystanie wody szarej i deszczówki. Wymaga wewnętrznych instalacji dualnych dodatkowych zbiorników. Wodę odzyskiwaną za ich pomocą można wykorzystywać do użytku domowego, jak i do zastosowań zewnętrznych – zmywania tarasów, podjazdów, mycia samochodu, podlewania ogrodu. W tym systemie woda szara jest filtrowana i oczyszczana biologicznie w takim stopniu, że może być używana nawet do prania i wewnętrznych prac porządkowych.